Diz insanoğluna hareket etme kapasitesi kazandıran eklemdir. Dizimiz yardımıyla yürür, oturur, kalkarız. Günlük yaşantımıza devam etmenin yolu sağlıklı bir dize sahip olmaktır. Lakin tüm bu fonksiyonlar vakit ortasında dizi yorar, yıpratır. Bu yazımızda diz sıhhati hakkında bilinmesi gerekenleri yazdık.
Yaşlanmaya bağlı eklem rahatsızlıkları, artrit(kireçlenme), kırıklar ve geçirilen enfeksiyonlar niçiniyle diz hareket etme kapasitesini yitirebilir. Bu sıkıntılar ağır ağrılara niye olabilir. Kıkırdak dokusu kendini yenileyemez. Bu durumda kişinin hareketliliğini bir daha sağlamak ve ağrısından kurtulması için dizini tedavi etmek gerekir.
Diz nedir?
Diz, bacaklarda uyluk kemiği ile kaval kemiği içinde yer alır. Kemik, bağ, tendon ve kıkırdak üzere yapılardan oluşur. Dizin ön kısmında diz kapağı (patella) bulunur. Diz, ayak bilekleri ve kalçalar ile birlikte bedenin tartısını taşımaktadır. Bükülebilir ve dönebilir bir yapıya sahiptir.
Diz niye ağrır?
Yırtılmış bir bağ dokusu yahut hasar almış bir kıkırdak diz ağrısına niye olabilir. Artrit, gut ve eklemlerde ortaya çıkabilen enfeksiyonlar diz ağrısına yol açabilir. Bunun yanı sıra çok aktivite kararında da diz ağrıyabilir. Her eklemimiz, uzvumuz ve organımız üzere dizimiz de vakit zaman ağrıyabilir. Burada kıymetli olan ağrının daima olup olmadığıdır.
Diz problemlerinin oluşma sebebi
Diz Sıhhati ve Diz faydalanmaları
Diz faydalanmaları, dizin tüm yapısını etkileyebilir. Fakat hastaların en epeyce karşıya karşıya geldiği diz faydalanması ön çapraz bağ yırtığıdır. Futbol ve basketbolla ilgilenen atletlerde sık rastladığımız bir meseledir.
Trafik kazaları, düşme, yaşlanma (osteoporoz) sonucunda de diz yara alabilir. Dizin tüm katmanlarında hasar oluşabilir, kemik kırıkları ortaya çıkabilir. Birtakım ani hareketler kararı oluşabilen menisküs yırtılması, diz bursiti ve patellar tendiniti diz faydalanmalarının farklı çeşitleridir.
Diz Sıhhati ve Dizde Yapısal Problemler
Diz yapısının gevşemesi diz ağrısına niye olabilir. Kemik ya da kıkırdağın faydalanması/yıpranması kararı kırık oluşabilir. Kırılan bu doku bizatihi beden dışına çıkamayacağı için eklem boşluğunda kalır. Vakit zaman da diz eklemlerine sürtünerek kişinin hareket kapasitesini olumsuz tesirler.
İliotibial bant sendromu ismi verilen durum ekseriyetle uzun ara koşan ve bisiklet kullanan atletlerde görülür. Saatlerce birebir hareketleri yapmak bu sorunu oluşturan ana niçindir. Kalçanın dış kısmından dizin dış kısmına gerçek uzanan sert bir dokumuz vardır. Yapılan çok aktivite sonucunda bu doku sıkılaşabilir ve uyluk kemiğine temas edebilir.
Çıkık diz kapağı diz kapağının (patellanın) dışa hakikat yerinden kaymasıdır. Diz kapağı çıkık bir manzara alır, doğal pozisyonunu kaybeder.
Dizde Artrit
Artrit ya da kireçlenme. Eklem iltihaplanması olarak özetlenebilir. Diz ağrısına en sık niye olan meselelerden biridir. Yüzden çok artrit çeşidi vardır. En sık karşılaştığımız artrit çeşitleri şöylekidir:
Osteoartrit: Artritin en sık görülen tipidir. Dejeneratif artrit olarak da isimlendirilir. Yaşlanmaya bağlı dizdeki kıkırdak dokusunun bozulması, yıpranması kararı ortaya çıkar. Toplumumuzda 5 milyonun üzerinde osteoartrit hastası olduğu düşünülmektedir. Bu hastaların büyük bir kısmını 50 yaş üzeri bayanlar oluşturmaktadır. Ülkü kiloda olmak ve idman yapmak osteoartrit riskini düşürür. Lakin kişinin sıhhati büsbütün yerinde olsa dahi osteoartrit ortaya çıkabilir.
Romatoid artrit: Halk içinde romatizma olarak isimlendirilir. Bir otoimmün hastalığıdır. Kişinin bağışıklık sistemindeki bir sorun niçiniyle ortaya çıkar. Dizin yanı sıra öbür biroldukça eklemi tesirler. Romatoid artrit akciğer, kalp damarları ve kemik iliğinde dahi oluşabilir.
Septik artrit: Bakteri dediğimiz mikroorganizmanın ekleme ulaşması ve enfeksiyona yol açması ile oluşan artrittir. Kişi dizini bir yere çarpmamıştır ya da yaralamamıştır lakin dizinde ağrı hisseder, kızarıklık ve şişme olduğunu fark eder. Ayrıyeten ateşi olur. Septik artrit diz kıkırdağına önemli hasarlar verebilir.
Dizde sorun olduğunun belirtileri nelerdir?
Dizin hareket etme kapasitesinin azalması ve diz ağrısı en kıymetli belirtilerdir. Lakin bu belirtiler biroldukça niçinle ortaya çıkabilir. Eklemin çok kullanılması, zorlanması, bir hareketin birinci defa denenmesi ve ağır spor aktivitesi daha sonrası bu belirtiler görülebilir. Ağrı bu niçinleyse kısa bir süre ortasında resen kaybolacaktır. Ama hastanın ağrısı bir haftadan uzun sürdüyse ve hareket etmede de sorun yaşıyorsa bir ortopedi uzmanına başvurması faydalı olacaktır.
Dizde yaşanan ağrıyla birlikte, şişlik, kızarıklık, morluk var ise ve dokununca/hareket ettirince ağrı daha da artıyorsa dizde diz eklemlerinde bir sorunun varlığından şüphelenmek gerekir.
Kimi hastalarda ise dizin ağrısı dinlenir biçimdeyken dahi geçmez, takılma ve kilitlenme hissi kelam konusu olur. Bu üzere hallerde önemli bir diz sıkıntısının varlığını düşünmek gerekir.
Teşhis
Hastalar çoklukla dizde geçmeyen ağrı, şişlik, hareket kuvvetliğü üzere meselelerle birinci defa bir ortopedi uzmanına başvurur. Hasta hikayesi alınır ve fizikî muayene yapılır. Ortopedi uzmanı muayene esnasında diz ekleminin çeşitli yerlerine baskı yaparak ağrının noktalarını ve şiddetini tespit eder. Kesin teşhis içinse MR taramasına başvurur. MR ile kemikler, kıkırdaklar, tendonlar, kaslar ve eklemler denetim edilebilir. Gerekli durumlarda kan testlerine, röntgen ve bilgisayarlı tomografi (BT) taramasına başvurulabilir.
Dize uygulanan tedaviler nelerdir?
Yapılan fizikî muayene, hastanın MR manzarası, hastanın hayat şekli ve genel sıhhat durumu kıymetlendirilerek en hakikat tedavi formülüne karar verir. Diz meselelerini tedavi etmek için farklı yaklaşımlara sahibiz. Bunlar nelerdir?
Ağızdan ilaçla tedavi: Diz ağrısının çok yorulmaya bağlı olduğu durumlarda ya da bir enfeksiyon varlığında ağızdan alınan ilaçlar ile tedavi sürdürülebilir. Fizik tedavi yahut cerrahi bir uygulamanın yanı sıra ek olarak da hastaya ilaç başlanabilir.
Fizik tedavi: Gerçek hastalarda diz etrafındaki kaslar güçlendirilerek kişinin hareket sıkıntıları düzeltilebilir.
Dize enjekte edilen eklem içi enjeksiyonlar: İlaçla dindirilemeyen artrit ağrılarında diz içine ilaç enjekte edilebilir. Kalıcı bir tedavi olmamakla bir arada, kişinin ağrıları diner/hafifçeler, hareket kabiliyeti artar. Birkaç ay ortasında yenidenlanması gerekebilir.
Artroskopik cerrahi: Diz meselelerini gidermek için en sık uygulanan cerrahi tedavi artroskopik ameliyatlardır. Süreç anestezi altında ve ameliyathane ortamında yapılır. Ameliyat, diz etrafında açılan 2-4 adet küçük kesi yerinden cerrahi enstrümanları beden içine sokarak gerçekleştirilir. Fiber optik kamera yardımıyla eklem dokularını ekranda 4-6 kat daha büyük görür. Ortopedi uzmanı hasarlı eklem dokularına ulaşır ve tamiratını sağlar. Menisküs yırtıkları, ön-arka çapraz bağ yırtıkları, eklem kıkırdağı problemleri, diz kapağı çıkıkları tedavilerinde artroskopik cerrahiye çoğunlukla başvurmaktayız.
Kısmi diz protezi: Üstteki tedavilerle sonuç alınamayan kimi hastalara protez cerrahi uygulanır. Kısmi protez cerrahisinde dizin yalnızca en hasarlı kısmı beden dışına alınarak, metal ve plastikten yapılmış özel bir protez dizin hasarlı kısmına yerleştirir.
Total diz protezi: Kısmi diz protezinin kâfi olmadığı olgularda total diz protezine başvurulur. Meyyit olan kıkırdaklar beden dışına çıkarılarak yerine protez yerleştirilir. Bu protez altlı üstlü iki metal modül ve bu metallerin içinde bulunan bir polimerden oluşur.
Yaşlanmaya bağlı eklem rahatsızlıkları, artrit(kireçlenme), kırıklar ve geçirilen enfeksiyonlar niçiniyle diz hareket etme kapasitesini yitirebilir. Bu sıkıntılar ağır ağrılara niye olabilir. Kıkırdak dokusu kendini yenileyemez. Bu durumda kişinin hareketliliğini bir daha sağlamak ve ağrısından kurtulması için dizini tedavi etmek gerekir.
Diz nedir?
Diz, bacaklarda uyluk kemiği ile kaval kemiği içinde yer alır. Kemik, bağ, tendon ve kıkırdak üzere yapılardan oluşur. Dizin ön kısmında diz kapağı (patella) bulunur. Diz, ayak bilekleri ve kalçalar ile birlikte bedenin tartısını taşımaktadır. Bükülebilir ve dönebilir bir yapıya sahiptir.
Diz niye ağrır?
Yırtılmış bir bağ dokusu yahut hasar almış bir kıkırdak diz ağrısına niye olabilir. Artrit, gut ve eklemlerde ortaya çıkabilen enfeksiyonlar diz ağrısına yol açabilir. Bunun yanı sıra çok aktivite kararında da diz ağrıyabilir. Her eklemimiz, uzvumuz ve organımız üzere dizimiz de vakit zaman ağrıyabilir. Burada kıymetli olan ağrının daima olup olmadığıdır.
Diz problemlerinin oluşma sebebi
Diz Sıhhati ve Diz faydalanmaları
Diz faydalanmaları, dizin tüm yapısını etkileyebilir. Fakat hastaların en epeyce karşıya karşıya geldiği diz faydalanması ön çapraz bağ yırtığıdır. Futbol ve basketbolla ilgilenen atletlerde sık rastladığımız bir meseledir.
Trafik kazaları, düşme, yaşlanma (osteoporoz) sonucunda de diz yara alabilir. Dizin tüm katmanlarında hasar oluşabilir, kemik kırıkları ortaya çıkabilir. Birtakım ani hareketler kararı oluşabilen menisküs yırtılması, diz bursiti ve patellar tendiniti diz faydalanmalarının farklı çeşitleridir.
Diz Sıhhati ve Dizde Yapısal Problemler
Diz yapısının gevşemesi diz ağrısına niye olabilir. Kemik ya da kıkırdağın faydalanması/yıpranması kararı kırık oluşabilir. Kırılan bu doku bizatihi beden dışına çıkamayacağı için eklem boşluğunda kalır. Vakit zaman da diz eklemlerine sürtünerek kişinin hareket kapasitesini olumsuz tesirler.
İliotibial bant sendromu ismi verilen durum ekseriyetle uzun ara koşan ve bisiklet kullanan atletlerde görülür. Saatlerce birebir hareketleri yapmak bu sorunu oluşturan ana niçindir. Kalçanın dış kısmından dizin dış kısmına gerçek uzanan sert bir dokumuz vardır. Yapılan çok aktivite sonucunda bu doku sıkılaşabilir ve uyluk kemiğine temas edebilir.
Çıkık diz kapağı diz kapağının (patellanın) dışa hakikat yerinden kaymasıdır. Diz kapağı çıkık bir manzara alır, doğal pozisyonunu kaybeder.
Dizde Artrit
Artrit ya da kireçlenme. Eklem iltihaplanması olarak özetlenebilir. Diz ağrısına en sık niye olan meselelerden biridir. Yüzden çok artrit çeşidi vardır. En sık karşılaştığımız artrit çeşitleri şöylekidir:
Osteoartrit: Artritin en sık görülen tipidir. Dejeneratif artrit olarak da isimlendirilir. Yaşlanmaya bağlı dizdeki kıkırdak dokusunun bozulması, yıpranması kararı ortaya çıkar. Toplumumuzda 5 milyonun üzerinde osteoartrit hastası olduğu düşünülmektedir. Bu hastaların büyük bir kısmını 50 yaş üzeri bayanlar oluşturmaktadır. Ülkü kiloda olmak ve idman yapmak osteoartrit riskini düşürür. Lakin kişinin sıhhati büsbütün yerinde olsa dahi osteoartrit ortaya çıkabilir.
Romatoid artrit: Halk içinde romatizma olarak isimlendirilir. Bir otoimmün hastalığıdır. Kişinin bağışıklık sistemindeki bir sorun niçiniyle ortaya çıkar. Dizin yanı sıra öbür biroldukça eklemi tesirler. Romatoid artrit akciğer, kalp damarları ve kemik iliğinde dahi oluşabilir.
Septik artrit: Bakteri dediğimiz mikroorganizmanın ekleme ulaşması ve enfeksiyona yol açması ile oluşan artrittir. Kişi dizini bir yere çarpmamıştır ya da yaralamamıştır lakin dizinde ağrı hisseder, kızarıklık ve şişme olduğunu fark eder. Ayrıyeten ateşi olur. Septik artrit diz kıkırdağına önemli hasarlar verebilir.
Dizde sorun olduğunun belirtileri nelerdir?
Dizin hareket etme kapasitesinin azalması ve diz ağrısı en kıymetli belirtilerdir. Lakin bu belirtiler biroldukça niçinle ortaya çıkabilir. Eklemin çok kullanılması, zorlanması, bir hareketin birinci defa denenmesi ve ağır spor aktivitesi daha sonrası bu belirtiler görülebilir. Ağrı bu niçinleyse kısa bir süre ortasında resen kaybolacaktır. Ama hastanın ağrısı bir haftadan uzun sürdüyse ve hareket etmede de sorun yaşıyorsa bir ortopedi uzmanına başvurması faydalı olacaktır.
Dizde yaşanan ağrıyla birlikte, şişlik, kızarıklık, morluk var ise ve dokununca/hareket ettirince ağrı daha da artıyorsa dizde diz eklemlerinde bir sorunun varlığından şüphelenmek gerekir.
Kimi hastalarda ise dizin ağrısı dinlenir biçimdeyken dahi geçmez, takılma ve kilitlenme hissi kelam konusu olur. Bu üzere hallerde önemli bir diz sıkıntısının varlığını düşünmek gerekir.
Teşhis
Hastalar çoklukla dizde geçmeyen ağrı, şişlik, hareket kuvvetliğü üzere meselelerle birinci defa bir ortopedi uzmanına başvurur. Hasta hikayesi alınır ve fizikî muayene yapılır. Ortopedi uzmanı muayene esnasında diz ekleminin çeşitli yerlerine baskı yaparak ağrının noktalarını ve şiddetini tespit eder. Kesin teşhis içinse MR taramasına başvurur. MR ile kemikler, kıkırdaklar, tendonlar, kaslar ve eklemler denetim edilebilir. Gerekli durumlarda kan testlerine, röntgen ve bilgisayarlı tomografi (BT) taramasına başvurulabilir.
Dize uygulanan tedaviler nelerdir?
Yapılan fizikî muayene, hastanın MR manzarası, hastanın hayat şekli ve genel sıhhat durumu kıymetlendirilerek en hakikat tedavi formülüne karar verir. Diz meselelerini tedavi etmek için farklı yaklaşımlara sahibiz. Bunlar nelerdir?
Ağızdan ilaçla tedavi: Diz ağrısının çok yorulmaya bağlı olduğu durumlarda ya da bir enfeksiyon varlığında ağızdan alınan ilaçlar ile tedavi sürdürülebilir. Fizik tedavi yahut cerrahi bir uygulamanın yanı sıra ek olarak da hastaya ilaç başlanabilir.
Fizik tedavi: Gerçek hastalarda diz etrafındaki kaslar güçlendirilerek kişinin hareket sıkıntıları düzeltilebilir.
Dize enjekte edilen eklem içi enjeksiyonlar: İlaçla dindirilemeyen artrit ağrılarında diz içine ilaç enjekte edilebilir. Kalıcı bir tedavi olmamakla bir arada, kişinin ağrıları diner/hafifçeler, hareket kabiliyeti artar. Birkaç ay ortasında yenidenlanması gerekebilir.
Artroskopik cerrahi: Diz meselelerini gidermek için en sık uygulanan cerrahi tedavi artroskopik ameliyatlardır. Süreç anestezi altında ve ameliyathane ortamında yapılır. Ameliyat, diz etrafında açılan 2-4 adet küçük kesi yerinden cerrahi enstrümanları beden içine sokarak gerçekleştirilir. Fiber optik kamera yardımıyla eklem dokularını ekranda 4-6 kat daha büyük görür. Ortopedi uzmanı hasarlı eklem dokularına ulaşır ve tamiratını sağlar. Menisküs yırtıkları, ön-arka çapraz bağ yırtıkları, eklem kıkırdağı problemleri, diz kapağı çıkıkları tedavilerinde artroskopik cerrahiye çoğunlukla başvurmaktayız.
Kısmi diz protezi: Üstteki tedavilerle sonuç alınamayan kimi hastalara protez cerrahi uygulanır. Kısmi protez cerrahisinde dizin yalnızca en hasarlı kısmı beden dışına alınarak, metal ve plastikten yapılmış özel bir protez dizin hasarlı kısmına yerleştirir.
Total diz protezi: Kısmi diz protezinin kâfi olmadığı olgularda total diz protezine başvurulur. Meyyit olan kıkırdaklar beden dışına çıkarılarak yerine protez yerleştirilir. Bu protez altlı üstlü iki metal modül ve bu metallerin içinde bulunan bir polimerden oluşur.