Ön çapraz bağ diz ortasında uyluk kemiğinin alt ucundan kaval kemiğinin üst ucuna uzanan eklem içi bir yapıdır. Ön çapraz bağın fonksiyonu kaval kemiğinin öne kaymasını ve içe dönmesini engellemektir. Ön çapraz bağ uzun süren hareketsizlik, kortizon içeren ilaçların kullanılması ve yenidenlayan travmalarla gücünü kaybeder. 6 haftalık bir hareketsizlik bağın gücünü %60 azaltır. hareket ve idmanla eski gücüne dönmesi daha uzun vakit alır. Ön çapraz bağ faydalanmalarının %70-80 i öbür bir kişi ile çarpışma olmadan ani taraf değiştirme yada yüksekten atlarken ayak ve dizlerin yanlış konumda olması (diz tam düz durum ve ayaklar içe dönük) kararı oluşur. faydalanma sırasında hastaların %40 ı kütleme sesini duyduğunu belirtir. Diz içine kan birikmesi kararı diz çabucak şişer, hareketi kısıtlanır ve hasta üzerine basmakta zorlanır. 3-4 hafta ortasında şişlik iner, hareketlerde açılma olur, Ön çapraz bağda oluşan hasarın şiddetine bakılırsa dizde emniyetsizlik ve boşluk hissi devam edebilir. Kas gücü ve denetimi yüksek birtakım hastalar spora dönebilir fakat dizlerinin eski performansında olmadığından yakınırlar.
Risk Faktörleri:
Tedavi:Ön çapraz bağ faydalanma daha sonrası şişliği azalan, diz hareket açıklığını geri kazanmasına karşın dizde kayma ve güvensizlik hissi devam eden faal bireylerde tedavi ameliyattır. Zira ameliyat olmadığında devam eden diz kaymaları dizde ek kıkırdak, menisküs ve bağ hasarına niye olabilir. Ön çapraz bağ faydalanması olan sportmenler ameliyat olsa da olmasa da ileriki yaşlarında diz kireçlenmesi gelişme mümkünlüğü yüksektir. Dizde kayma hissi yaşamayan genç ya da yaşlı bireylere ve inaktif hayat stili olan yaşlı bireylere ameliyat dışı tedaviler uygulanır. Ameliyatsız tedavide birinci basamak hastanın hayat tarzı ve yaptığı sporda uygun değişikliklerin yapılmasıdır. Sıçrama ve ani istikamet değiştirme gerektiren sporlardan kaçınılmalı, yürüyüş, bisiklet, yüzme üzere sporlara yönlendirilmelidir. Cerrahi tedavi gerektiren bir Ön çapraz bağ faydalanması olan ve ameliyat olmak istemeyen hastalara dizlik verilebilir. Bunun haricinde dizlik kullanılmasının bir faydası yoktur.
Tüm hastalarımıza sağlıklı günler dilerim..
Op.Dr. Ergül Mavi.
Risk Faktörleri:
- Hava Durumu: Sıcak ve kuru havada ayakkabı ile yer içinde sürtünme ve dönmeye karşı direncin artması kararı daha sık faydalanma olur.
- Ayakkabı-Zemin alakası
oğal çim seçiminde kalın yapraklı çimler yerine ince yapraklı çimler seçilmelidir. Kalın yapraklı çimlerde (örn Bermuda çimi) ayakkabı yere daha fazla tutunduğu için faydalanma riski artar. Yapay çimlerde sürtünme bunlardan da fazladır. Son senelerda 3.-4. nesil yapay çimler doğal çimlerle muadil özellik göstermektedir. - Yapısal olarak dizleri dışa açık (X bacak yapısı) şahıslarda Ön çapraz bağ faydalanma riski yüksektir. Kaval kemiğinin üst yüzünün geriye gerçek eğiminin fazla olması da Ön çapraz bağ faydalanma riskini arttırır.
- Obezite: Obez bireyler sıçradıktan daha sonra yere temas sırasında dizlerini düz tutma eğilimindedirler.
- Eklem gevşekliği: Bayan atletlerde Ön çapraz bağ faydalanma riskinin yüksek olmasının bir sebebi budur. Adet periyodunda yumurtlama öncesi safhada kadınlık hormonu (östrojen) en yüksek seviyededir.
- Sıçradıktan daha sonra ayak yere temas ettiğinde uyluk önü kas kitlesi (quadriseps) kasılır. Bu kaval kemiğini öne çekerek Ön çapraz bağı gererek zorlar. Bu kas kitlesini uyluk ardı kas kitlesi (hamistring) istikrarlar. Hamistring kasları zayıf olanlarda da faydalanma riski artar.
Tedavi:Ön çapraz bağ faydalanma daha sonrası şişliği azalan, diz hareket açıklığını geri kazanmasına karşın dizde kayma ve güvensizlik hissi devam eden faal bireylerde tedavi ameliyattır. Zira ameliyat olmadığında devam eden diz kaymaları dizde ek kıkırdak, menisküs ve bağ hasarına niye olabilir. Ön çapraz bağ faydalanması olan sportmenler ameliyat olsa da olmasa da ileriki yaşlarında diz kireçlenmesi gelişme mümkünlüğü yüksektir. Dizde kayma hissi yaşamayan genç ya da yaşlı bireylere ve inaktif hayat stili olan yaşlı bireylere ameliyat dışı tedaviler uygulanır. Ameliyatsız tedavide birinci basamak hastanın hayat tarzı ve yaptığı sporda uygun değişikliklerin yapılmasıdır. Sıçrama ve ani istikamet değiştirme gerektiren sporlardan kaçınılmalı, yürüyüş, bisiklet, yüzme üzere sporlara yönlendirilmelidir. Cerrahi tedavi gerektiren bir Ön çapraz bağ faydalanması olan ve ameliyat olmak istemeyen hastalara dizlik verilebilir. Bunun haricinde dizlik kullanılmasının bir faydası yoktur.
Tüm hastalarımıza sağlıklı günler dilerim..
Op.Dr. Ergül Mavi.