El bölgesi kırıkları ve tedavi seçenekleri
1 – alçı tedavisi
El bilek bölgesi kırıkları nasıl oluşur
Bu bölge kırıkları çoklukla dirsek tam açık ve el bileği geriye açılanmışken avuç içine düşme ile oluşur. Yüklenmenin ve oluşan gücün derecesine, istikametine ve yayılımına göre kırığın yeri ve hali değişir; aktarılan güce ve düşme biçimine göre sıradan bir kırık yahut eklem içine ulaşan modüllü, karmaşık ve sıkıntı kırıklara kadar olan geniş bir yelpaze gösterebilir. Ayrıyeten, birlikteinde damar,sinir ve yumuşak doku faydalanmaları ve el bileğin başka kemiklerinin kırıklarıda bulunabilir
Hasta acil servise el bilekte ağrı,şişme ve hal bozukluğu ile gelir. Ağrı çoklukla dayanılmazdır ve ağrı kesicilerle denetim edilebilir . Hastanın muayenesi ve akabinde sinema çekilerek teşhis temalır.
Tedavi planı ve uygulama
Hastaya el bilek kırık teşhisi konulduktan daha sonraki etap yanlışsız tedavinin planlanmasıdır.Doktor el bileği bölgesindeki kırığı tedavi ederken ; hastaya ağrısız kâfi bir el bileği hareketi kazandırmak, onu travma öncesi aktivitesine döndürmek, erken ve uzun vadede kireçlenme meselesini önleyerek sakatlık riskini azaltmayı hedefler ve bu hedefi elde etmek için hangi tedavi tekniğini seçeceğine karar verir .Tedavi sistemini belirleyen faktörler; hastanın yaşı, kemik kalitesi, mesleği, genel sıhhat durumu, kırığın hali, birlikte görülen öteki faydalanmalar ve tedaviyi yapan kişinin deneyimidir(doktorun kendi deneyimidir).
Bu kırıkların ve el bileği biyomekaniğinin yıllar ortasında daha yeterli anlaşılması , günümüzdeki teknolojik gelişmeler, tedavinin evrimleşmesine niye olmuş, klasik yaklaşımlardan uzaklaşılmaya başlanılmıştır.Son senelerda gelişen ve fazlaca yeterli sonuçlar alınan ameliyat ile tedavi seçenekleri bulunmasına karşın, kimi kırıklar için manüplasyon ile düzeltme daha sonrası alçı ile tespit seçeneği hala geçerlidir. Bu metot kendine bakılırsa zorlukları olan zahmetli bir sistemdir, sık sinema ve klinik takip gerektirir. Kırık düzgünlüğünün takibi ve alçı ortasında kaymaların önlenmesi için sık alçı değişimleri gerekebilir. tıpkı vakitte, hangi kırığa alçı ile tedavinin uygulanacağı sonucunı vermede göz önünde bulundurulması gereken temel ölçüt, manüplasyon daha sonrası kırığın düzgün durumda olması ve bu durumun devam ettirilebilmesidir. (alçı ortasında yeniden kaymamasıdır). Bu tedavinin gayesi, kırığın anatomik düzgünlüğünün sağlanması ve kemik güzelleşmesinin olgunlaşacağı 4–6. hafta sonuna kadar bu düzgünlüğün alçı ortasında korunmasıdır. Alçı ortasındaki durumu kabul edilebilir kırıklar denildiğinde, kaymamış yahut kaymış ancak manüplasyon hareketleri ile düzeltilip konumu alçı ortasında korunabilen eklem dışı kırıklar anlaşılır. Birinci sinemada parçalanma ve çok açılanma gösteren yahut eklem içine uzanan kırıklar, başka kemiklerin eşlik eden kırıkları yahut ileri derece kemik erimesi olan kırıklar, sabit olarak tutulamayan kırıklardır ve bu; alçı ortasında ikincil kayma ihtimali yüksek kırıklar manasına gelir
Hangi kırklar alçı ile tedavi edilebilir
1) kaymamış eklem dışı ve eklem içi kırıklar
2) kaymış lakin manüplasyon daha sonrası alçı ile uygun konumda tutulabilen kırıklar
3) ameliyat edilemeyecek yaşlıların uygun konumda olmayan kırıkların
alçı ile tedavisi ve uzun periyot sonuçları alçı çıkarıldıktan daha sonra fazlaca uygundur.
Kaymış ancak manüplasyon ile yine düzeltilip alçıya alınma daha sonrası alçının ortasında konumu korunabilen kırıklar 5–6 hafta müddet ile alçı,ile takip edilebilir.alçı 2–3 hafta da çıkarılabilir yerine yarım alçı yapılarak tedaviye devam edilebilir. İkincil kaymanın kabul edilebileceği yanlış kaynamanın sorun olmayacağı yaşlı hastaların kırıkları da, düzeltilebildiği kadarı ile düzeltilip alçı tespiti yapılarak tedavi edilebilirler; zira yaşlı bireylerin kemik kalitesindeki düşüklükten dolayı daha düşük güçlü ve ekseriyetle eklem içine uzanmayan kırıkları olur ve çoğunlukla öbür genel sıhhat sıkıntıları da vardır.
Kırıkların düzeltilmesi
Manüplasyon ile sıkıntı düzeltilecek kırıklarda, eski kırıklarda , kaymış kırıkların yeni manüplasyon hareketlerinde ve dokularda şişme , açık yara üzere kırık etrafındaki deride yumuşak doku sorunu olanlarda, evvel uygun ağrı denetimi yapılır.kırık etrafına anestezik husus enjeksionu çoklukla tercih edilir.. Çocuklarda ve lokal anesteziklere alerjisi olanlarda ise genel anestezi kullanılır. Manüplasyon hareketleri direkt elle yerleştirme ile yapılır .Kaymış kırık kaymanın aksisi tarafında bastırılıp daha sonrasında çekilirek düzeltilir . Eklem dışı ve açılanmanın fazla olmadığı kırıklar bu usulle düzeltilerek alçıya alınabilir .Alçı materyali seçiminde erken donan kaliteli alçı kullanılması uygun olur . Cam elyaf destekli plastik alçılar erken donar lakin sertlikleri yüksektir, alçı çıkarılırken sıkıntılar yaşanmaktadır alçı kesilmesi sırasında kesi aleti yanıkları epey enderde olsa oluşabilmektedir.Alçı daha sonrası sinema çekilerek kırık düzgünlüğü denetim edilir. Eklem içi ve yerinde tutulması öngörülemeyen kırıklarda alçı tedavisinin uygulanması tercih edilmez.Eklem içi kırıklarda alçı tedavisinde anatomik düzgünlük sağlanabilse bile kırık kesimler ortasına çoğunlukla yumuşak doku girmesi görülür ayrıyeten eklem yüzey düzgünlüğünün manüplasyon ve alçı tedavisi ile sağlanması mümkün görünmemektedir .Bunun kararında ileriki periyotta eklem sertliği ,hareket kısıtlılığı ,kırıkta kaynamama ve yanlış kaynama üzere berbat sonuçlarla karşılaşılma oranı yüksektir.
Alçı daha sonrasındaki takipler
Kırık düzeltme daha sonrası yapılan alçı ortasındaki el bileği ve elin konumu; alçının üst ve alt sonları,tespit müddeti hususlarının tam olarak belirlenmesi gerekir. Genel olarak, kırığın düzeltilmiş hali ve sürdürülebilirliği değerlidir. Alçı, avuç içi çizgisinin geçmemeli, parmakların tam hareketine müsaade verecek biçimde olmalıdır; dirsek üstü yahut dirsek altı olmasının kıymeti yoktur, zira kıymetli olan alçı ortasındaki kırığın durumunun tedavi mühletince korunulabilmesidir. Çoklukla 2–3 hafta daha sonra şişlik iner ve alçı bollaşmaya başlar. Bu durumda alçının tesirini kaybetmesi ve kırık durumunun kayması tehlikesi vardır. Birinci üç hafta hastanın sık takip edilmesi, bollaşmanın erken fark edilmesi ve kırık redüksiyonu bozulmadan evvel alçının değiştirilmesi epeyce kıymetlidir. Alçı ortasında kayma olursa, birinci üç hafta ortasında yine manüplasyon denenip alçılama yenilenebilir. Fakat alçı ortasında kaymanın sebebi kırığın stabil olmaması ise, alçı tedavisi seçimi aslına bakarsanız yanlış demektir; yeni redüksiyon ve alçı teşebbüsü de başarısız olacaktır; lakin bollaşma ve alçılama kusuru ise tekrar deneme işe yarayabilir. Tespit mühleti inançlı kaynamanın sağlanması ile bağlantılıdır.. Kırığın tipine ve radyolojik düzgünleşme düzebir daha göre en az altı hafta tespit gerekir.
Alçı ortasında parmaklardaki tüm eklemlere antrenmanlar yapılır.Aktif parmak hareketleri ağrı hududunda uygulanmalıdır. Travma daha sonrası erken periyotta artan ödem ve inflamasyon bilekteki iç basıncı aslına bakarsanız arttırdığından, bu vakitte kolun yüksekte tutulması epeyce kıymetlidir. Ödem ve şişliğin engellenmesi için, tam olmayan alçıların tercih edilmesi, kolun yüksekte tutulması ve yakın takip değerlidir. Başlangıçta alçı yapıldıktan daha sonra el ve kol 2–3 gün fazlaca düzgün izlenilmeli, hastalar ağrı kesicilerin tesir etmeyeceği ağrı, şişlik ve parmaklardaki renk değişikliği konusunda uyarılmalıdır. sıra dışı ağrıdan diğer, parmakların geriye gerdirilmesinde çok derece ağrı oluşması alçının kolu sıktığının belirlenmesinde en tipik belirtidir. Bu durumda çabucak tüm alçı ve sargılar çıkarılmalı, kol kalp düzeyi üzerine alınmalıdır. Bu durum varlığında şikayetler düzelmezse acil operasyon sonucu ile ameliyatla tüm dokular serbestleştirilme sonucu verilebilir. Bu klinik tablonun gözden kaçırılması fazlaca tehlikeli problemlere niye olabilir . Çok dikkatli olunulmalıdır; geri dönüşümsüz tahribatların ortaya çıkmasına niye olunabilir. .Alçının ehil ellerde yapılması, hastalara dirseği çok derecede bükülmüş konumda tutmamaları gerektiği söylenmelidir.Kesinlikle alçı daha sonrası sonraki gün hekim denetiminde alçı degerlendırilmelidir . Alçının bedenle temas ettiği yerlerde bası tesirleri değerlendilerek alçı üzerinde gerekli düzeltmeler yapılmalıdır.
ALÇI MÜHLETİ VE ALÇI ÇIKARILDIKTAN daha sonra YAPILMASI GEREKENLER
Kırık uygunlaşması röntgen tetkikleri ile denetim edildikten daha sonra 6. hafta bitiminde alçı çıkartılır. Sık denetimlerle kırk degerlendirlip kayma var ise alçı çıkartılıp düzeltmeler yapılıp tedavinin planlaması yeniden yapılmalıdır. birinci 10 gün bu süreçte hayli kıymetlidir. Kırık kaynayıp alçı çıkarıldıktan daha sonraki iki hafta hastalara el/el bileği ateli uygulanır.ağrıya dayanılabilecek ölçüde el bilek hareketleri ve idmanlara başlanır. antrenman öncesinde yüzeysel sıcak yahut soğuk uygulama (sıcak yahut soğuk paketler) uygulanabilir.alçı tedavisi daha sonrası eklemlerde sertlikler sık karşılaşılır.Özelikle bu vakitte el bilek hareketleri ileri derecede ağrılı olabilir. El bileğine yönelik antrenmanların ağrı hududunda yapılması değerlidir, kuvvetlendirme antrenmanlarına kırık güzelleşmesinden emin olduktan daha sonra başlanmalıdır. Bu mühlet de çoklukla 10. haftadan daha sonra olmaktadır.. Kavrama gücünün güzelleşmesi uzun müddet alabilir. El bileği hareket genişliliği güzelleşmesinin kırığın şiddeti ve ciddiyeti ile bağlıdır.Alçı tedavisindeki muvaffakiyet, hasta seçiminin yanlışsız yapılmasına ve hakikat kırığın alçı tedavisine uygunluğuna nazaran elde edilir yani alçı yanlışsız kırık ve gerçek hastayamı yapılmış?
El bilek kırık tedavisi daha sonrası sorunları
El bilekte oluşan kırıklar bedende en sık görülen kırıklardan birisidir. Bu kırıklara bağlı gelişen sıkıntılarla çoğunlukla karşılaşılmaktadır. Meseleler kırığa yahut tedaviye ilişkin olabilir. Problemler erken (altı haftadan önce) ve geç periyot (altı haftadan daha sonra) olarak ortaya çıkabilir . Hudut faydalanmaları modüllü kırıklarda ve sık yapılan kapalı manüplasyon hareketlerinden daha sonra en sık görülen meseledir. yavaşça derecedeki hudut şikayetleri, çoklukla hudut etrafındaki şişliğe ve ezilmeye bağlıdır. El ve el bileğinde hatırı sayılır şişlik var ise, tam alçı yerine ateller yahut her iki tarafınca kesilerek iki başka kapak haline getirilmiş alçılar tercih edilir. Hastaların ellerine kalp düzeyinin üzerinde tutmaları ve alçının bilek fazla bükülerek yapılmaması gerekir ve parmak hareketlerini uygulamaları konusunda sık ihtarlar epey değerlidir. Şişlik geçince çoklukla şikayetler de azalır. Şikayetler epey önemli ve ilerleyici ise yahut aslına bakarsanız kırık ameliyat edilecekse , sonun gevşetilmesi sonucu değerlendirilinebilir. Erken gevşetme hududu daha çabuk rahatlatır ve daha güzel sonuçlar verir, daha güzeldir. Şayet geç gevşetmeye karşın hudut uzun müddet baskı altında kalmışsa, şikayetlerin geçmesi uzun vakit alabilir yahut tam olmayan güzelleşmeler görülebilir.
Tam alçının, kırıkları daha uygun tespit etmesine karşın, şişliğe karşı genişleme yeteneği yoktur. Bu niçinle, hastalar alçının sıkıştırmasına bağlı ağrı, hudut basısına bağlı uyuşma ve karıncalanma, şişlik şikayetleri için uyarılmalıdırlar. Tam olmayan atel halindeki alçılar kırığı daha az stabil tutmalarına karşın, şişliğe karşı daha emniyetlidirler. Alçıya bağlı olan başka bir sorun da parmakların hareketine mahzur olma mümkünlüğüdür. Alçı, parmakların aktif/pasif hareketine mani olmayacak biçimde olmalıdır. Aksi taktirde parmaklarda sertlikler ve ciltte incelme sorunları önemli boyutta olabilir. Ayrıyeten, başlangıçta elle yapılan düzeltme (manipülasyon) ile sağlanan konum kayabilir. Bu durumda, ya alçı çıkarılıp yine düzeltilir ya da ameliyat sonucu verilir. İleri yaş, kırığın modüllü olması, kırığın başlangıçta çok kaymış olması üzere durumlar kırığın durumun bozulma riskini arttıran faktörlerdir. Alçı ile tedavi edilen kırıklarda daha fazlaca el sırtındaki tendonlarda kopma görülebilir . Bu durumda, tendon tamiratları gündeme gelir
Geç devir problemler
Kemik, eklem, yumuşak dokular ve hudutları ilgilendiren geç komplikasyonlar az değildir. Alçı tedavisi daha sonrası kırık alanında uzun devirde yaygın yanma hissi ,dayanılmaz ve huzursuzluk veren ağrı,deride , parmaklarda incelme eklemde sertlik hareket kısıtlığı gelişebilir. Bu olay, refleks sempatik distrofi, kozalji, algodistrofi olarak da bilinir. Kas ve eklem sertliği, ödem, kırık bölgesinde kemik erimesi, cilt ve tırnakta değişiklikler, kıllanmalar görülebilir. Etkilenen kolda ısı değişiklikleri (sıcak yahut soğuk), terleme bozuklukları (aşırı terleme yahut terlememe), kızarıklık yahut morarma üzere belirtileri olabilir.Alçı tedavisi daha sonrası eklemde osteoartroz denilen kireçlenmeler oluşabilir. Genç hastalarda osteoartrit büyük sorundur. Kırıkta kaynamama epeyce az görülür.
Açık kırıklar, önemli parçalanma, enfeksiyon, kırık kesimler ortasına yumuşak doku girmesi kırığın kaynamama durumuna yer hazırlar. Yanlış kaynama aktivitesi az yaşlı insanlarda hayli değerli sorunlar yaratmasa da, genç ve faal insanlarda eğri, ağrılı ve güçsüz bir el bileği sorun yaratır.. Çok fazla şikayeti olmayan, hayli etkin çalışmayan, nispeten çok genç olmayan hastalarda, sinemalarda önemli yanlış kaynama görülmesine karşın mutlak düzeltme yapılmasına gerek yoktur.
Operatör Dr.İbrahim Coşkuner
Ortopedi ve travmatolojiuzmanı
1 – alçı tedavisi
El bilek bölgesi kırıkları nasıl oluşur
Bu bölge kırıkları çoklukla dirsek tam açık ve el bileği geriye açılanmışken avuç içine düşme ile oluşur. Yüklenmenin ve oluşan gücün derecesine, istikametine ve yayılımına göre kırığın yeri ve hali değişir; aktarılan güce ve düşme biçimine göre sıradan bir kırık yahut eklem içine ulaşan modüllü, karmaşık ve sıkıntı kırıklara kadar olan geniş bir yelpaze gösterebilir. Ayrıyeten, birlikteinde damar,sinir ve yumuşak doku faydalanmaları ve el bileğin başka kemiklerinin kırıklarıda bulunabilir
Hasta acil servise el bilekte ağrı,şişme ve hal bozukluğu ile gelir. Ağrı çoklukla dayanılmazdır ve ağrı kesicilerle denetim edilebilir . Hastanın muayenesi ve akabinde sinema çekilerek teşhis temalır.
Tedavi planı ve uygulama
Hastaya el bilek kırık teşhisi konulduktan daha sonraki etap yanlışsız tedavinin planlanmasıdır.Doktor el bileği bölgesindeki kırığı tedavi ederken ; hastaya ağrısız kâfi bir el bileği hareketi kazandırmak, onu travma öncesi aktivitesine döndürmek, erken ve uzun vadede kireçlenme meselesini önleyerek sakatlık riskini azaltmayı hedefler ve bu hedefi elde etmek için hangi tedavi tekniğini seçeceğine karar verir .Tedavi sistemini belirleyen faktörler; hastanın yaşı, kemik kalitesi, mesleği, genel sıhhat durumu, kırığın hali, birlikte görülen öteki faydalanmalar ve tedaviyi yapan kişinin deneyimidir(doktorun kendi deneyimidir).
Bu kırıkların ve el bileği biyomekaniğinin yıllar ortasında daha yeterli anlaşılması , günümüzdeki teknolojik gelişmeler, tedavinin evrimleşmesine niye olmuş, klasik yaklaşımlardan uzaklaşılmaya başlanılmıştır.Son senelerda gelişen ve fazlaca yeterli sonuçlar alınan ameliyat ile tedavi seçenekleri bulunmasına karşın, kimi kırıklar için manüplasyon ile düzeltme daha sonrası alçı ile tespit seçeneği hala geçerlidir. Bu metot kendine bakılırsa zorlukları olan zahmetli bir sistemdir, sık sinema ve klinik takip gerektirir. Kırık düzgünlüğünün takibi ve alçı ortasında kaymaların önlenmesi için sık alçı değişimleri gerekebilir. tıpkı vakitte, hangi kırığa alçı ile tedavinin uygulanacağı sonucunı vermede göz önünde bulundurulması gereken temel ölçüt, manüplasyon daha sonrası kırığın düzgün durumda olması ve bu durumun devam ettirilebilmesidir. (alçı ortasında yeniden kaymamasıdır). Bu tedavinin gayesi, kırığın anatomik düzgünlüğünün sağlanması ve kemik güzelleşmesinin olgunlaşacağı 4–6. hafta sonuna kadar bu düzgünlüğün alçı ortasında korunmasıdır. Alçı ortasındaki durumu kabul edilebilir kırıklar denildiğinde, kaymamış yahut kaymış ancak manüplasyon hareketleri ile düzeltilip konumu alçı ortasında korunabilen eklem dışı kırıklar anlaşılır. Birinci sinemada parçalanma ve çok açılanma gösteren yahut eklem içine uzanan kırıklar, başka kemiklerin eşlik eden kırıkları yahut ileri derece kemik erimesi olan kırıklar, sabit olarak tutulamayan kırıklardır ve bu; alçı ortasında ikincil kayma ihtimali yüksek kırıklar manasına gelir
Hangi kırklar alçı ile tedavi edilebilir
1) kaymamış eklem dışı ve eklem içi kırıklar
2) kaymış lakin manüplasyon daha sonrası alçı ile uygun konumda tutulabilen kırıklar
3) ameliyat edilemeyecek yaşlıların uygun konumda olmayan kırıkların
alçı ile tedavisi ve uzun periyot sonuçları alçı çıkarıldıktan daha sonra fazlaca uygundur.
Kaymış ancak manüplasyon ile yine düzeltilip alçıya alınma daha sonrası alçının ortasında konumu korunabilen kırıklar 5–6 hafta müddet ile alçı,ile takip edilebilir.alçı 2–3 hafta da çıkarılabilir yerine yarım alçı yapılarak tedaviye devam edilebilir. İkincil kaymanın kabul edilebileceği yanlış kaynamanın sorun olmayacağı yaşlı hastaların kırıkları da, düzeltilebildiği kadarı ile düzeltilip alçı tespiti yapılarak tedavi edilebilirler; zira yaşlı bireylerin kemik kalitesindeki düşüklükten dolayı daha düşük güçlü ve ekseriyetle eklem içine uzanmayan kırıkları olur ve çoğunlukla öbür genel sıhhat sıkıntıları da vardır.
Kırıkların düzeltilmesi
Manüplasyon ile sıkıntı düzeltilecek kırıklarda, eski kırıklarda , kaymış kırıkların yeni manüplasyon hareketlerinde ve dokularda şişme , açık yara üzere kırık etrafındaki deride yumuşak doku sorunu olanlarda, evvel uygun ağrı denetimi yapılır.kırık etrafına anestezik husus enjeksionu çoklukla tercih edilir.. Çocuklarda ve lokal anesteziklere alerjisi olanlarda ise genel anestezi kullanılır. Manüplasyon hareketleri direkt elle yerleştirme ile yapılır .Kaymış kırık kaymanın aksisi tarafında bastırılıp daha sonrasında çekilirek düzeltilir . Eklem dışı ve açılanmanın fazla olmadığı kırıklar bu usulle düzeltilerek alçıya alınabilir .Alçı materyali seçiminde erken donan kaliteli alçı kullanılması uygun olur . Cam elyaf destekli plastik alçılar erken donar lakin sertlikleri yüksektir, alçı çıkarılırken sıkıntılar yaşanmaktadır alçı kesilmesi sırasında kesi aleti yanıkları epey enderde olsa oluşabilmektedir.Alçı daha sonrası sinema çekilerek kırık düzgünlüğü denetim edilir. Eklem içi ve yerinde tutulması öngörülemeyen kırıklarda alçı tedavisinin uygulanması tercih edilmez.Eklem içi kırıklarda alçı tedavisinde anatomik düzgünlük sağlanabilse bile kırık kesimler ortasına çoğunlukla yumuşak doku girmesi görülür ayrıyeten eklem yüzey düzgünlüğünün manüplasyon ve alçı tedavisi ile sağlanması mümkün görünmemektedir .Bunun kararında ileriki periyotta eklem sertliği ,hareket kısıtlılığı ,kırıkta kaynamama ve yanlış kaynama üzere berbat sonuçlarla karşılaşılma oranı yüksektir.
Alçı daha sonrasındaki takipler
Kırık düzeltme daha sonrası yapılan alçı ortasındaki el bileği ve elin konumu; alçının üst ve alt sonları,tespit müddeti hususlarının tam olarak belirlenmesi gerekir. Genel olarak, kırığın düzeltilmiş hali ve sürdürülebilirliği değerlidir. Alçı, avuç içi çizgisinin geçmemeli, parmakların tam hareketine müsaade verecek biçimde olmalıdır; dirsek üstü yahut dirsek altı olmasının kıymeti yoktur, zira kıymetli olan alçı ortasındaki kırığın durumunun tedavi mühletince korunulabilmesidir. Çoklukla 2–3 hafta daha sonra şişlik iner ve alçı bollaşmaya başlar. Bu durumda alçının tesirini kaybetmesi ve kırık durumunun kayması tehlikesi vardır. Birinci üç hafta hastanın sık takip edilmesi, bollaşmanın erken fark edilmesi ve kırık redüksiyonu bozulmadan evvel alçının değiştirilmesi epeyce kıymetlidir. Alçı ortasında kayma olursa, birinci üç hafta ortasında yine manüplasyon denenip alçılama yenilenebilir. Fakat alçı ortasında kaymanın sebebi kırığın stabil olmaması ise, alçı tedavisi seçimi aslına bakarsanız yanlış demektir; yeni redüksiyon ve alçı teşebbüsü de başarısız olacaktır; lakin bollaşma ve alçılama kusuru ise tekrar deneme işe yarayabilir. Tespit mühleti inançlı kaynamanın sağlanması ile bağlantılıdır.. Kırığın tipine ve radyolojik düzgünleşme düzebir daha göre en az altı hafta tespit gerekir.
Alçı ortasında parmaklardaki tüm eklemlere antrenmanlar yapılır.Aktif parmak hareketleri ağrı hududunda uygulanmalıdır. Travma daha sonrası erken periyotta artan ödem ve inflamasyon bilekteki iç basıncı aslına bakarsanız arttırdığından, bu vakitte kolun yüksekte tutulması epeyce kıymetlidir. Ödem ve şişliğin engellenmesi için, tam olmayan alçıların tercih edilmesi, kolun yüksekte tutulması ve yakın takip değerlidir. Başlangıçta alçı yapıldıktan daha sonra el ve kol 2–3 gün fazlaca düzgün izlenilmeli, hastalar ağrı kesicilerin tesir etmeyeceği ağrı, şişlik ve parmaklardaki renk değişikliği konusunda uyarılmalıdır. sıra dışı ağrıdan diğer, parmakların geriye gerdirilmesinde çok derece ağrı oluşması alçının kolu sıktığının belirlenmesinde en tipik belirtidir. Bu durumda çabucak tüm alçı ve sargılar çıkarılmalı, kol kalp düzeyi üzerine alınmalıdır. Bu durum varlığında şikayetler düzelmezse acil operasyon sonucu ile ameliyatla tüm dokular serbestleştirilme sonucu verilebilir. Bu klinik tablonun gözden kaçırılması fazlaca tehlikeli problemlere niye olabilir . Çok dikkatli olunulmalıdır; geri dönüşümsüz tahribatların ortaya çıkmasına niye olunabilir. .Alçının ehil ellerde yapılması, hastalara dirseği çok derecede bükülmüş konumda tutmamaları gerektiği söylenmelidir.Kesinlikle alçı daha sonrası sonraki gün hekim denetiminde alçı degerlendırilmelidir . Alçının bedenle temas ettiği yerlerde bası tesirleri değerlendilerek alçı üzerinde gerekli düzeltmeler yapılmalıdır.
ALÇI MÜHLETİ VE ALÇI ÇIKARILDIKTAN daha sonra YAPILMASI GEREKENLER
Kırık uygunlaşması röntgen tetkikleri ile denetim edildikten daha sonra 6. hafta bitiminde alçı çıkartılır. Sık denetimlerle kırk degerlendirlip kayma var ise alçı çıkartılıp düzeltmeler yapılıp tedavinin planlaması yeniden yapılmalıdır. birinci 10 gün bu süreçte hayli kıymetlidir. Kırık kaynayıp alçı çıkarıldıktan daha sonraki iki hafta hastalara el/el bileği ateli uygulanır.ağrıya dayanılabilecek ölçüde el bilek hareketleri ve idmanlara başlanır. antrenman öncesinde yüzeysel sıcak yahut soğuk uygulama (sıcak yahut soğuk paketler) uygulanabilir.alçı tedavisi daha sonrası eklemlerde sertlikler sık karşılaşılır.Özelikle bu vakitte el bilek hareketleri ileri derecede ağrılı olabilir. El bileğine yönelik antrenmanların ağrı hududunda yapılması değerlidir, kuvvetlendirme antrenmanlarına kırık güzelleşmesinden emin olduktan daha sonra başlanmalıdır. Bu mühlet de çoklukla 10. haftadan daha sonra olmaktadır.. Kavrama gücünün güzelleşmesi uzun müddet alabilir. El bileği hareket genişliliği güzelleşmesinin kırığın şiddeti ve ciddiyeti ile bağlıdır.Alçı tedavisindeki muvaffakiyet, hasta seçiminin yanlışsız yapılmasına ve hakikat kırığın alçı tedavisine uygunluğuna nazaran elde edilir yani alçı yanlışsız kırık ve gerçek hastayamı yapılmış?
El bilek kırık tedavisi daha sonrası sorunları
El bilekte oluşan kırıklar bedende en sık görülen kırıklardan birisidir. Bu kırıklara bağlı gelişen sıkıntılarla çoğunlukla karşılaşılmaktadır. Meseleler kırığa yahut tedaviye ilişkin olabilir. Problemler erken (altı haftadan önce) ve geç periyot (altı haftadan daha sonra) olarak ortaya çıkabilir . Hudut faydalanmaları modüllü kırıklarda ve sık yapılan kapalı manüplasyon hareketlerinden daha sonra en sık görülen meseledir. yavaşça derecedeki hudut şikayetleri, çoklukla hudut etrafındaki şişliğe ve ezilmeye bağlıdır. El ve el bileğinde hatırı sayılır şişlik var ise, tam alçı yerine ateller yahut her iki tarafınca kesilerek iki başka kapak haline getirilmiş alçılar tercih edilir. Hastaların ellerine kalp düzeyinin üzerinde tutmaları ve alçının bilek fazla bükülerek yapılmaması gerekir ve parmak hareketlerini uygulamaları konusunda sık ihtarlar epey değerlidir. Şişlik geçince çoklukla şikayetler de azalır. Şikayetler epey önemli ve ilerleyici ise yahut aslına bakarsanız kırık ameliyat edilecekse , sonun gevşetilmesi sonucu değerlendirilinebilir. Erken gevşetme hududu daha çabuk rahatlatır ve daha güzel sonuçlar verir, daha güzeldir. Şayet geç gevşetmeye karşın hudut uzun müddet baskı altında kalmışsa, şikayetlerin geçmesi uzun vakit alabilir yahut tam olmayan güzelleşmeler görülebilir.
Tam alçının, kırıkları daha uygun tespit etmesine karşın, şişliğe karşı genişleme yeteneği yoktur. Bu niçinle, hastalar alçının sıkıştırmasına bağlı ağrı, hudut basısına bağlı uyuşma ve karıncalanma, şişlik şikayetleri için uyarılmalıdırlar. Tam olmayan atel halindeki alçılar kırığı daha az stabil tutmalarına karşın, şişliğe karşı daha emniyetlidirler. Alçıya bağlı olan başka bir sorun da parmakların hareketine mahzur olma mümkünlüğüdür. Alçı, parmakların aktif/pasif hareketine mani olmayacak biçimde olmalıdır. Aksi taktirde parmaklarda sertlikler ve ciltte incelme sorunları önemli boyutta olabilir. Ayrıyeten, başlangıçta elle yapılan düzeltme (manipülasyon) ile sağlanan konum kayabilir. Bu durumda, ya alçı çıkarılıp yine düzeltilir ya da ameliyat sonucu verilir. İleri yaş, kırığın modüllü olması, kırığın başlangıçta çok kaymış olması üzere durumlar kırığın durumun bozulma riskini arttıran faktörlerdir. Alçı ile tedavi edilen kırıklarda daha fazlaca el sırtındaki tendonlarda kopma görülebilir . Bu durumda, tendon tamiratları gündeme gelir
Geç devir problemler
Kemik, eklem, yumuşak dokular ve hudutları ilgilendiren geç komplikasyonlar az değildir. Alçı tedavisi daha sonrası kırık alanında uzun devirde yaygın yanma hissi ,dayanılmaz ve huzursuzluk veren ağrı,deride , parmaklarda incelme eklemde sertlik hareket kısıtlığı gelişebilir. Bu olay, refleks sempatik distrofi, kozalji, algodistrofi olarak da bilinir. Kas ve eklem sertliği, ödem, kırık bölgesinde kemik erimesi, cilt ve tırnakta değişiklikler, kıllanmalar görülebilir. Etkilenen kolda ısı değişiklikleri (sıcak yahut soğuk), terleme bozuklukları (aşırı terleme yahut terlememe), kızarıklık yahut morarma üzere belirtileri olabilir.Alçı tedavisi daha sonrası eklemde osteoartroz denilen kireçlenmeler oluşabilir. Genç hastalarda osteoartrit büyük sorundur. Kırıkta kaynamama epeyce az görülür.
Açık kırıklar, önemli parçalanma, enfeksiyon, kırık kesimler ortasına yumuşak doku girmesi kırığın kaynamama durumuna yer hazırlar. Yanlış kaynama aktivitesi az yaşlı insanlarda hayli değerli sorunlar yaratmasa da, genç ve faal insanlarda eğri, ağrılı ve güçsüz bir el bileği sorun yaratır.. Çok fazla şikayeti olmayan, hayli etkin çalışmayan, nispeten çok genç olmayan hastalarda, sinemalarda önemli yanlış kaynama görülmesine karşın mutlak düzeltme yapılmasına gerek yoktur.
Operatör Dr.İbrahim Coşkuner
Ortopedi ve travmatolojiuzmanı